بیماری سلیاک یک بیماری تغذیه ای مزمن است که باعث اشکال در جذب مواد مغذی می شود. معمولا سایر اعضاء خانواده بیماران مبتلا به سلیاک نیز مستعد این بیماری هستند .

التهاب روده هنگامی آغاز می شود که یک بیمار سلیاکی شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن کند. گلوتن پروتئینی است که در گندم ، جو ، چاودار و خانواده حبوبات یافت می شود. جودوسر برای بیماران سلیاکی مضر نیست ، اما در سلیاکی ها توصیه نمی شود. واکنش سیستم ایمنی برضد گلوتن ، باعث واکنش التهابی در دیواره روده می شود . در حالت طبیعی مخاط روده کوچک با میلیونها پرز (مشابه شکل زیر ) پوشیده شده که سطح جذب روده را افزایش می دهند .

گلوتن نوعی پروتئین است که در غلات وجود دارد، شامل گندم، جو و چاودار. بیماری سلیاک، اختلالی است که در آن خوردن گلوتن موجب یک واکنش ایمنی در بدن می‌شود که با التهاب و آسیب به روده‌ی کوچک همراه است.

 در التهاب ناشی ازسلیاک پرزهای روده کوچک موقتا آسیب می بینند که باعث کاهش جذب غذا می شود. وقتی گلوتن از غذا حذف شود ، التهاب کاهش می یابد و روده شروع به التیام یافتن می کند. پیشرفت علایم از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت است .

رژیم غذایی بیماران

در رژیم فاقد گلوتن می توانید بسیاری از غذا ها مانند مرغ، ماهی، سبزیجات و میوه های تازه، برنج و سیب زمینی را مصرف کنید.

همچنین می توانید برخی مواد صنعتی را که از فاقد گلوتن بودن آن ها اطمینان دارید و روی آن ها عبارت “بدون گلوتن” نوشته شده است را مصرف کنید.

در رژیم بدون گلوتن شما می توانید انواع غذاهای طبیعی مانند گوشت، سبزیجات و میوه های تازه، حبوبات، برنج، سیب زمینی را مصرف کنید.

غذاهایی که با مواد فاقد گلوتن آماده میشوند مانند نان، ماکارونی و بیسکوییت های بدون گلوتن نیز به شرط عدم آلودگی با مواد دارای گلوتن قابل استفاده برای شماست.

درمان بیماری سلیاک

در حال حاضر تنها درمان بیماری سلیاک پیروی از رژیم فاقد گلوتن در تمام طول عمر است.  این افراد باید از مصرف غذاهای حاوی گندم، جو و جو دوسر مانند نان پرهیز کنند. بیماران باید با منابع مخفی گلوتن مانند داروها، سس ها و … نیز آشنا باشند و آن ها را از رژیم غذایی خود حذف کنند.

امروزه غذاهای فرآیند شده و بسته بندی ، حاوی گلوتن مخفی هستند که ممکن است به طور ناآگاهانه توسط بیماران مصرف شوند.

بیماران باید همیشه برچسب مواد غذایی را به دقت مطالعه کنند و از فاقد گلوتن بودن محصولات اطمینان حاصل کنند.

حساسیت بیماران سلیاکی به گلوتن متفاوت است، ولی بیماران باید بدانند که گاهی اگرچه علامت بالینی در اثر مصرف گلوتن ممکن است وجود نداشته باشد ولی آسیب به سلول های روده ای اتفاق می افتد.

نکته: معمولا دریافت دارو مورد نیاز نیست مگر در برخی شرایط مثلا در افراد دچار درماتیت هرپتی فرم

شایع‌ترین نشانه‌ها و عوارض بیماری سلیاک.

۱. اسهال

مدفوع شل و آبکی یکی از اولین علائمی است که بسیاری از افراد دارای بیماری سلیاک آن را تجربه می‌کنند. در مطالعه‌ای کوچک، ۷۹ درصد از بیماران سلیاک، قبل از درمان علامت اسهال را گزارش کردند و بعد از درمان، فقط ۱۷ درصد از آنها، اسهال مزمن‌شان ادامه پیدا کرد. برای بسیاری از بیماران، اسهال در عرض چند روز درمان کاهش پیدا کرد، اما زمان متوسط برای برطرف شدن علائم، چهار هفته بوده است.

۲. نفخ

نفخ، علامت شایع دیگری از بیماری سلیاک است. سلیاک موجب التهاب در سیستم گوارش شده که ممکن است منجر به نفخ همراه با بسیاری از مشکلات گوارشی دیگر شود. در مطالعات انجام شده مشخص شد، گلوتن موجب مشکلات گوارشی مانند نفخ در افرادی که سلیاک ندارند نیز می‌شود.

۳. گاستریت یا ورم معده

گاستریت، مشکل متداولی است که در صورت درمان نشدن سلیاک، بوجود خواهد آمد. با اینحال یادتان باشد که گاسترست، علت‌های زیادی می‌تواند داشته باشد. سایر دلایل شایع گاستریت شامل، یبوست، بد هضمی، بلعیدن هوا و بیماری‌هایی چون عدم تحمل لاکتوز و سندرم روده‌ی تحریک پذیر می‌شود.

۴. خستگی

کاهش سطح انرژی و احساس خستگی در مبتلایان به سلیاک شایع است. مطالعه‌ای نشان داده افرادی که بیماری سلیاک دارند بیشتر در معرض مشکلات خواب هستند که می‌تواند باعث احساس خستگی و بی‌انرژی بودن‌شان بشود. ضمنا، سلیاک درمان نشده می‌تواند موجب آسیب به روده‌ی کوچک شده و در نتیجه کمبود ویتامین و مواد معدنی را در بر داشته باشد که عاملی است برای خستگی.

سایر علت‌های بالقوه‌ی خستگی شامل عفونت، مشکلات تیروئید، افسردگی و کم خونی می‌شود.

۵. کاهش وزن

کاهش وزن زیاد و عدم توانایی در حفظ وزن، معمولا از علائم اولیه‌ی بیماری سلیاک است. علت آن هم این است که توانایی بدن برای جذب مواد مغذی، مختل می‌شود که به طور بالقوه می‌تواند موجب سوء تغذیه و کاهش وزن شود. مطالعه‌ای که روی بیماران سنین بالا انجام شد نشان داد کاهش وزن، یکی از شایع‌ترین علامت‌های بیماری‌شان بوده است. بعد از درمان نه تنها علائم کاملا برطرف شدند بلکه این افراد توانستند به طور متوسط ۷ کیلوگرم وزن اضافه کنند. مطالعه‌ی دیگری نیز روی ۴۲ کودک دچار سلیاک انجام شد و دریافت رژیم بدون گلوتن توانسته بود وزن‌شان را به مقدار قابل توجهی افزایش بدهد. کاهش وزن بی‌دلیل می‌تواند به علت بیماری‌هایی چون دیابت، افسردگی یا مشکلات تیروئیدی نیز ایجاد شود.

۶. کمبود آهن

بیماری سلیاک می‌تواند جذب مواد مغذی را مختل کند و منجر به کمبود آهن آنمی شود. آنمی بیماری است که خاطر کمبود گلبول‌های قرمز خون در بدن ایجاد می‌شود. علائم کمبود آهن شامل خستگی، ضعف، درد قفسه سینه، سر درد و سرگیجه می‌شود. مطالعه‌ای ۳۴ کودک دچار سلیاک را مورد بررسی قرار داد و دریافت تقریبا ۱۵ درصدشان کمبود آهن متوسط دارند.

مطالعه‌ای که روی ۸۴ فرد دچار کمبود آهن به دلیل ناشناخته بودند نشان داد ۷ درصدشان بیماری سلیاک دارند. این افراد بعد از اینکه رژیم بدون گلوتن را در پیش گرفتند، سطح آهن خون‌شان به میزان چشمگیری افزایش یافت.

۷. یبوست

هر چند بیماری سلیاک می‌تواند در عده‌ای موجب اسهال شود، اما در بعضی از افراد نیز می‌تواند باعث یبوست شود. بیماری سلیاک به پُرزهای روده که برآمدگی‌های ریز و انگشت مانندی در روده‌ی کوچک هستند و مسئولیت جذب مواد مغذی را به عهده دارند، آسیب می‌زند. وقتی غذا در مسیر گوارشی حرکت می‌کند، پُرزهای روده نمی‌توانند مواد مغذی را کاملا جذب کرده و اغلب در عوض ،رطوبت را از مدفوع می‌گیرند. این اتفاق می‌تواند مدفوع را خشک و سفت کرده و عبور آن را با سختی روبرو کند و باعث یبوست شود. بسیاری از بیماران دچار سلیاک حتی با در پیش گرفتن رژیم بدون گلوتن نیز با مشکل یبوست دست و پنجه نرم می‌کنند. دلیلش هم این است که در رژیم بدون گلوتن، بسیاری از فیبرها مانند غلات از تغذیه حذف شده که باعث کاهش دریافت فیبر می‌‌شود و اجابت مزاج را با مشکل روبرو می‌کند. نداشتن تحرک بدنی و دهیدارته شدن بدن و رژیم غذایی نادرست نیز می‌تواند منجر به یبوست شود.

۸. افسردگی

در کنار تمام علائم فیزیکی بیماری سلیاک، علائم روانشناسی چون افسردگی نیز می‌تواند وجود داشته باشد. مروری که بر ۲۹ مطالعه صورت گرفت دریافت افسردگی، در بزرگسالان دچار بیماری سلیاک، نسبت به جمعیت عمومی، شایع‌تر و شدیدتر است. مطالعه‌ی دیگری نیز که روی ۴۸ نفر انجام شد نشان داد آنهایی که بیماری سلیاک داشتند نسبت به گروه کنترل که سالم بودند، بیشتر مستعد علائم افسردگی بودند. مطالعه‌ی دیگری هم که روی ۲۲۶۵ بیمار انجام شد دریافت ۳۹ درصد از مواردی که طبق گزارش خودشان افسردگی داشتند، با در پیش گرفتن رژیم بدون گلوتن در بلند مدت، ریسک علائم افسردگی‌شان کاهش پیدا کرده بود.

عوامل زیاد دیگری نیز می‌توانند موجب افسردگی شوند مانند نوسانات هورمونی، استرس، اندوه و حتی ژنتیک.

۹. تاول‌های خارش دار

بیماری سلیاک می‌تواند موجب درماتیت هرپتی فُرم (dermatitis herpetiformis) شود که نوعی التهاب مزمن پوست با تاول‌های خارش دار و کوچک است که می‌تواند در آرنج‌ها، زانوها و یا نشیمنگاه بروز کند. تقریبا ۱۷ درصد از افرادی که سلیاک دارند دچار این تاول‌ها می‌شوند که البته یکی از علائم آشکاری است که می‌تواند منجر به تشخیص بیماری سلیاک شود. همچنین ممکن است بعد از تشخیص بیماری به دلیل علامتی از ادامه ندادن درمان بروز کند. جالب است بدانید برخی از افراد ممکن است در حالی دچار این تاول‌های پوستی شوند که هیچ علامت دیگری در سیستم گوارش خود که مربوط به سلیاک است ندارند. در واقع، کمتر از ۱۰ درصد بیماران سلیاک که به درماتیت هرپتی فُرم مبتلا می‌شوند، علائم گوارشی بیماری سلیاک را دارند.

سایر علت‌های بالقوه‌ی این تاول‌های خارش‌ دار می‌تواند شامل اگزما، پسوریازیس، درماتیت و کهیر باشد.