موزه جواهرات ملی تهران  یکی از این موزه‌های مهم  است که در  تهران، میدان امام خمینی (ره)، خیابان فردوسی، نرسیده به چهارراه استانبول، نبش کوچه بانک مرکزی ساختمان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران | خزانه جواهرات ملی واقع شده است. روبه‌روی سفارت ترکیه ساختمان بانک مرکزی را که دیدید، از در اصلی این موزه وارد شوید. گیت اول ورودی بانک را رد کنید و از راهرو به سالن بلیط فروشی بروید. کیف و دوربین و کلیه لوازم را تحویل دهید و از گیت دوم رد شوید. با عبور از حیاط وارد ساختمان دوم شده و پله‌ها را پایین بروید .گیت سوم را رد کنید و باز هم از چند پله پایین بروید.

اکنون در گاوصندوقی با دیوارهایی به ضخامت یک متر هستید که در سال ۱۳۴۴ ساخته شده است. بخشی از تاریخ یک ملت در این گنجینه می‌درخشد.

 موزه بانک ملی ایران که ساختمان آن از بناهای قدیمی شهر تهران محسوب می‌شود و در فهرست میراث ملی کشور نیز به ثبت رسیده است، در میدان امام خمینی شهر تهران قرار دارد. در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی، یکی از صرافان بزرگ تهران به نام «محمد حسین امین دارالضرب» به ناصرالدین شاه پیشنهاد تأسیس بانک مطرح کرد؛ اما با دخالت بیگانگان شکل نگرفت و به‌جای آن بانک شاهنشاهی ایجاد شد. تا اینکه در شهریورماه ۱۳۰۷ بانک ملی ایران افتتاح شد.

موزه‌ بانک ملی از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده و مساحت آن حدود ۹,۰۰۰ متر مربع است. بخش اسکناس و سکه یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این موزه است. در این بخش سکه‌های قدیمی ایران از دوره هخامنشیان تا دوران معاصر و همچنین اسکناس‌های نمونه یا شماره صفر در معرض بازدید قرار دارد. دستگاه‌های مورد استفاده در بانک و سندهای مربوطه، اشیای اهدایی به بانک از سوی مؤسسه‌های گوناگون ایرانی و خارجی، تابلوهای نقاشی دوره قاجار و نقاشی چهره‌ی مدیران کل سابق بانک، خوش‌نویسی، مینیاتور، فرش، آثار قلم‌زنی، نمونه‌هایی از آثار چاپی چاپخانه بانک ملی ایران، اشیای قیمتی و کهن اهدا شده از طرف بانک‌ها یا شخصیت‌های برجسته، از دیگر آثار به نمایش گذاشته شده در موزه‌ی بانک ملی است.

گنج‌های خزانه جواهرات ملی 

خزانه جواهرات ملی گنجینه‌ای بی نظیر و تماشایی از طلا و جواهرات ایران زمین را در خود جای داده است. بدون هیچ توضیح اضافی به سراغ برترین، زیباترین و گرانقیمت‌ترین گنجینه‌های این خزانه می‌رویم.

الماس دریای نور در موزه جواهرات ملی تهران

باشکوه‌ترین، زیباترین و باارزش‌ترین گوهر خزانه جواهرات ملی، الماس دریای نور است؛ الماسی گلبهی رنگ که بزرگ‌ترین الماس صورتی رنگ جهان به شمار می رود و با ۱۸۲ قیراط وزن، یکی از بزرگ‌ترین الماس‌های شناخته شده جهان نیز محسوب می‌شود. البته گفته شده است این الماس قبل از تراش، بیش از این وزن داشته و یکی از کمیاب‌ترین (صورتی، کمیاب‌ترین رنگ در میان رنگ‌های الماس است) و استثنایی‌ترین رنگ‌ها را در میان دیگر الماس‌های دنیا دارد. الماسی با تاریخچه‌ای افسانه ای که هر بیننده‌ای را محو زیبایی خود می‌کند.

تزئین الماس دریای نور 

الماس دریای نور تا زمان ناصرالدین شاه در میان یکی از بازوبندهای سلطنتی به زیبایی می‌درخشید؛ اما از این دوره به بعد، که استفاده از بازوبند منسوخ شد، به صورت پیش‌کلاهی دلفریب درآمد. قابی زرین با طرح هایی از شیر و خورشید و تاجی مرصع همراه با ۴۵۷ قطعه الماس ریز و چهار قطعه یاقوت، این الماس صورتی را در میان گرفته‌اند. الماس برلیان دریای نور از دو طرف تراش خورده و تمام سطوح آن صاف و یکنواخت است؛ اما در یک سمت آن عبارت «سلطان صاحبقران فتحعلی‌شاه قاجار ۱۲۴۴» دیده می‌شود.

تاریخچه الماس دریای نور

رد الماس دریای نور را می‌توان در داستان‌های اساطیری و افسانه‌ای پیدا کرد. گفته شده است که این الماس بر دسته شمشیر افراسیاب، پادشاه تورانی می‌درخشیده و بعد از جنگ رستم با تورانیان به دست او می‌افتد. اما بعدها در زمان حمله امیر تیمور به غارت می‌رود و به دست محمدشاه هند می‌رسد.

جدا از این افسانه‌ها و داستان‌ها، اولین جایی که در تاریخ می‌توان به اطلاعاتی در مورد الماس دریای نور دست پیدا کرد، در جنگ نادرشاه افشار با هند در سال ۱۷۹۳ میلادی (۱۱۷۲ خورشیدی) است. بر اساس روایت‌های مختلف آمده است که این الماس پس از قتل نادرشاه، به نوه او رسید و بعد از آن امیرعلم خان خزیمه، توانست آن را مال خود کند. محمدحسن خان قاجار، لطفعلی خان زند و آغامحمدخان قاجار افراد بعدی بودند که برای مدتی الماس دریای نور را در اختیار داشتند. زمانی که این الماس به دست ناصرالدین شاه رسید برای آن تولیت مخصوصی قرار دارد و اعتقاد داشت این جواهر یکی از گوهرهای تاج کوروش بوده است.

الماس دریای نور در زمان حکمرانی محمدعلی شاه و هنگامی که او از مشروطه‌خواهان شکست خورده بود به سفارت روسیه انتقال داده شد. خوشبختانه مشروطه‌خواهان توانستند این جواهر را پس بگیرند. سرانجام ماجراجویی‌های این الماس باشکوه در خزانه ملی ایران به پایان رسید و از آن به بعد به عنوان یکی از پشتوانه‌های ریال ایران مورد استفاده قرار گرفت.

کره جواهرنشان موزه جواهرات ملی 

دیگر گنج ارزشمند موزه جواهرات ملی، کره زمین جواهرنشانی ست که در انتهای سالن خزانه از بازدیدکنندگان دلبری می‌کند. کره زمینی بزرگ که با هر چیزی که تا به حال دیده‌اید، فرق دارد و حجم طلا و جواهر به کار رفته در آن، شما را برای لحظاتی مبهوت می‌سازد. این کره در سال ۱۲۹۱ هجری قمری (۱۲۵۳ خورشیدی) به دستور ناصرالدین شاه و با همت گروهی از جواهرسازان ایرانی ساخته شد و سرپرستی ساخت آن را ابراهیم مسیحی برعهده داشت. آقای مسیحی از جواهرات پیاده ای که در خزانه سلطنتی موجود بود استفاده کرد و کره جواهرنشان را با کمک همکارانش ساخت. در این کُره دریاها به وسیله زمرد و خشکی‌ها به وسیله یاقوت تزیین شده‌اند و کشورهای ایران، انگلستان و آسیای جنوب شرقی با نگین‌های سفید الماس، هندوستان با یاقوت روشن، آفریقای مرکزی و جنوبی با یاقوت کبود در میان دیگر مکان‌ها می‌درخشند. کوه دماوند با یاقوت درشتی مشخص شده و در مکان فعلی شهر تهران یاقوت معروفی به نام “اورنگ زیب” قرار گرفته است.

مشخصات کره جواهرنشان 

این کره تقریبا ۶۶ سانتی متر قطر دارد و روی پایه‌هایی تماما طلایی و آراسته به جواهر، جای خوش کرده است. وزن خالص طلای مورد استفاده در آن ۳۴ کیلوگرم است و وزن جواهراتش نیز به ۳۶۵۶ گرم می‌رسد. تعداد کل جواهرهای نصب شده روی این کره نیز ۵۱۳۶۶ قطعه است.

تاج کیانی

شی دیگری که چشم شما را در زمان گردش در تالار موزه جواهرات ملی  می‌گیرد و به دنبال خود می‌کشاند، تاج پر زرق و برق کیانی ست. تاجی که در سال ۱۲۱۲ ه.ق. (۱۱۷۷ خورشیدی) به دستور فتحعلی شاه ساخته شد و مورد استفاده دیگر شاهان قاجار نیز قرار گرفت. این تاج برای اولین بار بعد از فروپاشی ساسانیان، به شکل تاج‌های آن دوره ساخته و با سنگ‌های قیمتی الماس، زمرد، یاقوت و مروارید آراسته شد. جقه‌ها و کنگره‌های مختلف روی تاج، زینت بخش آن شدند و بر زیباییش افزوده‌اند. اگر ارتفاع جقه‌های تاج را در نظر نگیریم بلندی تاج به ۳۲ و عرضش به ۱۹.۵ سانتی متر می رسد. از آنجایی که رضاشاه تمایلی نداشت تا این تاج ،که مورد استفاده قاجاریان بود، را در مراسم تاجگذاری بر سر بگذارد، دستور داد تا تاج کیانی برای همیشه به خزانه جواهرات انتقال پیدا کند.

تاج پهلوی در موزه جواهرات ملی تهران

از معروف‌ترین تاج‌های موجود در خزانه جواهرات ملی، تاج پهلوی ست که به دستور رضاشاه ساخته شد و در مراسم تاجگذاری او و فرزندش محمدرضاشاه، بر سر آنها نشست. تاجی که در سال ۱۳۰۴ توسط گروهی از زبده‌ترین جواهرسازان ایرانی ساخته شد.

اگر در جزئیات تاج پهلوی دقت کنید، بدنه‌ای از جنس طلا و نقره می‌بینید که با الماس‌های برلیان بسیار اعلا، تخمه‌های درشت زمرد، یاقوت کبود و مروارید آراسته شده‌اند. کلاه تاج از مخمل قرمز است و روی قبه آن زمردی درشت به چشم می‌خورد. در چهار طرف تاج، کنگره‌هایی پله پله به سبک تاجِ شاهان ساسانی دیده می‌شود و زیرِ کنگره جلویی آن، الماس درشت زرد رنگی قرار دارد که با شعاع‌هایی از جنس الماس در اطراف آن، شکلی از خورشید به وجود آمده است.

گوهرهایی که در این تاج مورد استفاده قرار گرفته‌اند در مجموع شامل ۳۳۸۰ قطعه الماس، ۵ قطعه زمرد، ۲ قطعه یاقوت کبود و ۳۶۸ حبه مروارید می‌شود. به طور کلی وزن تاج با حساب کلاه مخملی داخل آن به ۴۴۴ مثقال یا دو کیلو و هشتاد گرم می‌رسد.

نیمتاج نورالعین

از باشکوه‌ترین نیمتاج‌های موجود در گنجینه خزانه جواهرات ملی، نیمتاج نورالعین است که برای فرح پهلوی، همسر سوم محمدرضاشاه ساخته شد. این نیمتاج که کار ظریف و زیبای جواهرساز معروف نیویورکی، هری وینستون است، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی در مراسم عروسی فرح دیبا بر سر وی گذاشته شد. نیمتاجی که الماس صورتی کمیابی بر بالای آن می‌درخشد و گفته میشود بخشی از الماس مشهور دریای نور است. این نیمتاج روی پایه‌ای پلاتینی قرار گرفته و با الماس‌های زرد، سفید و صورتی تزئین شده است.

داستان جالبی که در مورد نیمتاج نورالعین وجود دارد به سال ۱۳۴۴ و زمان بررسی جواهرات ملی توسط چند دانشمند کانادایی باز می گردد. آنها در تحقیق‌های خود به نوشته‌های تاورنیه -سیاح و جواهرشناس معروف فرانسوی- بر می‌خورند که در کتاب خود نامی از الماسی صورتی رنگی به وزن ۲۴۲ قیراط آورده و اشاره می‌کند این الماس را در سال ۱۶۴۲ میلادی در شرق دیده است. او در توصیف خود از این الماس از آن با نام الماس یا لوح بزرگ جواهرنشان (Grand Table Diamante) یاد می‌کند. این توصیف‌ها باعث می‌شود توجه دانشمندان کانادایی به الماس‌های دریای نور و نورالعین جلب شود و به بررسی ویژگی آنها بپردازند. دانشمندان بعد از تحقیقات‌شان به این نتیجه رسیدند که الماس دریای نور و نورالعین در اصل یک قطعه الماس بودند که بعدا به دو تکه تقسیم شدند و قطعه بزرگتر، دریای نور و قطعه کوچکتر، نورالعین نام گرفته است.

جقه نادری

جُقه نادری از مشهورترین جواهرات ایران محسوب می‌شود و در قرن دوازدهم هجری قمری ساخته شده است. اثری با زمردی درشت و خوشرنگ در میان، که الماس‌ها و زمردهای دیگر آن را در آغوش گرفته و جواهری نفیس و اعلا به وجود آورده‌اند. هنر سازنده جقه تنها در استفاده از الماس و زمرد برای ساخت آن محدود نمی‌شود؛ او برای هرچه باشکوه‌تر کردن اثر هنری خود، از سه آویز زمرد سبز اَمرودی در زیر جقه نیز استفاده کرده است. قسمت بالایی جقه نیز به هفت شقه تقسیم شده و در دو سمت هر شقه، دو ریسه از برگ و گل الماس نشان به چشم می‌خورد. روی نوک شقه‌ها نیز دو آویز زمرد بسیار اعلای سعیدی اَمرودی نصب شده است که ذوق و سلیقه سازنده را به رخ می‌کشد. بر بالای زمرد درشت میانی نیز، هلالی الماس نشان و بر پایین آن در دو طرف، اشکالی به صورت درفش، طبل، لوله توپ و سرنیزه دیده می‌شود. پارچه درفش نیز با سه ردیف یاقوت، الماس و زمرد کمرنگ تزیین شده است تا تجمل این جقه را به حد اعلا برساند. در کنار اینها الماس‌های فلامک ریز و درشت که در ساخت جقه به کار رفته اند، بر زیبایی این اثر یگانه افزوده‌اند.

تخت نادری در موزه جواهرات ملی تهران

در زمان گردش‌تان در سالن خزانه جواهرات، هنگامی که به انتهای سالن می‌رسید صندلی جواهرنشانی با زرق و برقی خاص، تمام توجه شما را به خود جلب می‌کند. این صندلی که تخت نادری نام دارد، به دستور فتحعلی شاه قاجار و با همت جواهرسازان و صنعتگران ایرانی ساخته شده است. تختی مرصع و میناکاری شده که ۲۲ هزار قطعه سنگ و جواهر قیمتی، آن را به شکلی بدیع آراسته‌اند و از آنجایی که تختی به مانند این در زیبایی و ارزش وجود ندارد، نادر (به معنای کمیاب) نام گرفته است. گفته می‌شود فتحعلی شاه به هنگام اردوکشی به سلطانیه زنجان، دستور ساخت این تخت را داده بود و سازندگان برای اینکه بتوانند آن را راحت‌تر حمل کنند، این صندلی را در ۹ قطعه مجزا ساختند. هرچند از این تخت تنها در سفرهای پادشاه استفاده می‌شد و باقی اوقات در کنار تخت طاووس در تالار سلام در کاخ گلستان جای خوش می‌کرد. البته بعدها در زمان پهلوی تخت نادری از کاخ گلستان به گنجینه جواهرات سلطنتی بانک مرکزی منتقل شد و آخرین باری هم که این صندلی مورد استفاده قرار گرفت زمان تاجگذاری محمدرضاشاه پهلوی در تاریخ چهارم آبان ماه ۱۳۴۶ خورشیدی بود.

ویژگی‌های تخت نادری

شکل، ترکیب و تزیینات تخت نادری از دیگر تخت مشهور دوره قاجار، یعنی تخت طاووس زیباتر و چشمگیرتر است. پشت اندازی که برای این تخت دوخته شده است، نقشی از ترنج و جواهرات درشت و کوچک دارد که به زیبایی تخت اضافه می‌کند. در دو سمت این پشت انداز نقش دو اژدهای پیچ خورده یا سمندر دیده می‌شود که سرشان به شکل عقاب یا طوطی درآمده است و قصد دارند قدرت فردی که روی آن نشسته را به رخ بکشد. دیواره عمودی پله اولِ تخت، با نقش شیری برجسته تزیین شده و بر زیبایی و ابهت صندلی افزوده است. تزیین دیگری که در قسمت داخلی توجه شما را به خود جلب می‌کند، نقش دو طوطی میناکاری شده داخل ترنج‌های اسلیمی مشبک است.