طحال یکی از ارگان های حیاتی در سیستم لنفاوی بدن انسان است ومانند یک نگهبان بدن را از عفونت ها و ابتلا به بیماری های ویروسی حفظ می کند. این عضو از بدن مسئول تولید آنتی بادی برای مقابله در برابر میکروب ها وباکتری ها است، همچنین به تمیز نگه داشتن خون، حمل و نقل و متعادل سازی سطح مایعات بدن، حفظ پلاکت های خون و خارج کردن مواد سمی و گلبول های مرده از خون می پردازد.
طحال در یک چهارم قسمت بالای شکم در سمت چپ قرار دارد و زیر دیافراگم می باشد . طحال رگ خونی مغذی دارد که مسئول فیلتر کردن خون می باشد و از طریق تیغه های ۹، ۱۰ و ۱۱ نگهداری می شوند.
طحال در حالت طبیعی اندازه یک مشت دست کوچک یا یک عدد پرتقال با سایز معمولی می باشد. طحال دو نوع بافت دارد، پالپ قرمز که مسئول فیلتر یا پاکسازی خون است ، در حالی که پالپ سفید مسئول عملکرد سیستم ایمنی می باشد.
علت بزرگ شدن طحال
طحال بزرگ و گشاد طبیعی نیست و در اثر بیماری بزرگ می گردد. علائم طحال بزرگ یا گشاد، علت بروز علائم بیماری نیست اما معمولا بر اثر شرایط زیر اتفاق خواهد افتاد:
- عفونت
- سرطان هایی مثل سرطان خون یا لنفاوی
- بیماری های کبدی
- مصرف الکل
- بیماری های التهابی
- جراحت
علائم و نشانه های بزرگ شدن طحال گاهی اوقات بعد از ابتلای فرد به بیماری های خاصی خود را نشان می دهند که شامل موارد زیر است :
- سوء تغذیه و احساس سیری به لیل بزرگ شدن طحال و فشار آوردن آن به شکم.
- سکسکه.
- درد در قسمت بالای شکم که کمر و شانه را نیز درگیر می کند.
– تشخیص طحال بزرگ شده اغلب از طریق آزمایش فیزیکی توسط اشعه ایکس، سی.تی اسکن، ام.آر.آی یا امواج فراصوت یا همان سونوگرافی انجام می شود.
– خود طحال بزرگ مستقیما باید تحت درمان باشد.
– بزرگ شدن طحال را باید از طریق پیشگیری از بیماری هایی پیشگیری کرد که عامل ایجاد آن هستند . باید فعالیت های خود را محدود کنید تا دچار آسیب و جراحت نشوید.
علائم کمبود پلاکت بر اثر بزرگ شدن طحال:
- خستگی
- خونریزی شدید
- خونریزی بینی و لثه
- زرد شدن پوست و چشم (یرقان)
علائم بیماری های کبدی بر اثر بزرگ شدن طحال :
- یرقان
- خستگی
- ضعف
- خارش
- کمبود اشتها
- کبودی فوری
- پریودهای سنگین نیز یکی از نشانه های بزرگ شدن طحال است.
بیماران مبتلا به تالاسمی به علت نقض ارثی در زنجیره گلوبین همراه باناپا یداری گلوبولهای قرمز نیازمند تزریق خون مکرر و به دنبال آن طحال بزرگ پیشرونده می شوند که اکثریت موارد برای کاهش میزان و دفعات خون گیری و عوارض خونریزی مکرر نیاز به عمل جراحی طحال برداری پیدا می کنند. هدف از این مطالعه بررسی نتایج عمل جراحی طحال برداری دراین بیماران می باشد. این بررسی بر روی ۴۵ بیمار مبتلا به تالاسمی که در طی ده سال گذشته ۱۳۷۹ – ۱۳۶۹ عمل جراحی طحال برداری شده بودند وجهت پیگیری به مرکز تالاسمی بیمارستان شفا اهواز مراجعه می کردند به صورت توصیفی و گذشته نگر انجام گرفت. از بین ۴۵ بیمار ۲۸ نفر (۲/۶۲%) تالاسمی ماژور و ۱۷ نفر (۸/۳۷%) تالاسمی اینترمدیت داشتند و اکثریت آنها بالای ۱۵ سال بودند. در ۶۰% موارد طحال تا حد ناف یا بزرگتر از حد ناف، در ۷ بیمار (۵/۱۵%) سنگ کیسه صفرای همزمان و در ۱۱ بیمار ۲۴.۵% درد فضاعی ربع فوقانی چپ شکم و سیری زودرس داشتند. ۴۳ بیمار۵/۹۵% ماهیانه بیش از ۲۰ سی سی به ازا هر کیلوگرم وزن بدن خود می گرفتند. بعد از عمل جراحی طحال برداری ۲۳ بیمار (۵۷/۵%) بین یک ماه تا یکسال بعد از عمل و ۶ بیمار (۱۵%) بیش از یکسال بعد از عمل نیاز به اولین خونگیری داشته و میزان و دفعات خونگیری نیز کاهش یافت و تمام بیماران احساس راحتی و تحرک بهتری پیدا کردند. ۳ بیمار۶۶/۶% دچار عارضه جراحی شده و علیرغم دریافت واکسن پنوموواکس قبل از عمل ۹ بیمار ۲۰%، دچار عوارض عفونی در طولانی مدت شدند. عمل جراحی طحال برداری با کاهش نیاز به خونگیری و پیشگیری از عوارض حاصل از آن و رفع علائم بزرگی طحال دراین بیماران روش درمانی مناسبی است مع هذا با توجه به عوارض عفونی حاصل از عمل جراحی طحال برداری ۲۰% در این بیماران عمل جراحی طحال برداری فقط در مواردی که خونگیری مکرر و زیاد بیمار باعث افزایش بروز عوارض خونگیری (هموکروماتوز) شده و یا بزرگی طحال وسیع و علامتدار بیمار پیدا میکند توصیه می شود.
زندگی بدون طحال:
اگر طحال شما نیاز به خارج کردن داشته باشد، دیگر ارگان های بدنتان مثل کبد می تواند عملکرد طحال, را انجام دهد . یعنی هنوز هم می توانید با عفونت ها مبارزه کنید اما کمی خطر ابتلا به عفونت های جدی تر در بدن شما افزایش پیدا می کند . این خطر برای ادامه زندگی شما نیز وجود خواهد داشت.
به طور کلی خطر برای همه کم است اما در بین کودکان و جوانان، کودکان کمی بیشتر در معرض آسیب خواهند بود.
این خطر برای افراد مبتلا به کم خونی یا بیماری های شکمی افزایش می یابد و همچنین افرادی که سیستم ایمنی آنها با مشکلاتی مثل ویروس ایدز مواجه است، بیشتر در معرض خطر قرار می گیرند.
برای پیشگیری از عفونت می توان بدن را واکسیناسیون کرد که معمولا مهم ترین ها آن در دوران کودکی انجام می شود.