معرق کاری از زمان گذشته تا به امروز، در ایران رواج داشته است و از آثار معرق به عنوان وسایل تزئینی در منازل استفاده می‌شده است، اما در عهد سلجوقیان، معرق کاری، به اوج خود رسید و تا امروز توانست در اوج، باقی بماند. آثار به جا مانده از دوران سلجوقیان، از عالی‌ترین نمونه‌های معرق در جهان هستند که چشم هر بیننده‌ی اهل هنری را به خود خیره می‌سازند.

معرق کاری چیست و معرق در لغت به چه معناست؟

معرق کاری در لغت به معنای وصله کردن چیزی می‌باشد. به بیانی دیگر، هر کاری را که دارای تکه و رگه باشد و به وسیله‌ی وصله به یکدیگر متصل شده باشد، معرق نامیده می‌شود. بر اساس تعریف فوق، معرق می‌تواند از تکه‌های کوچک چوب در کنار هم، تکه‌های فلز، کاشی و حتی پارچه نیز تشکیل شده باشد.

پیش از آنکه انواع و اقسام لوازم و وسایل تزئینی در خانه‌های امروزی و دکوراسیون منزل متداول باشد، وسایل و لوازم چوبی یا سنگی معرق کاری شده، جایگاه ویژه‌ای در منازل سنتی و اشرافی گذشته داشتند و باعث هر چه زیباتر شدن خانه‌ها می‌شدند. امروزه نیز با تمایل و گرایش افراد به سمت و سوی لوازم و وسایل سنتی و قدیمی، باز هم آثار هنری منبت و معرق کاری شده جایگاه مورد قبول و ارزشمندی را در بین هنردوستان پیدا نموده‌اند که روز به روز، به منزلت این جایگاه افزوده می‌شود.

معرق کاری، بیشتر بر روی چه سطوحی انجام می‌گیرد؟

هنر معرق کاری و منبت کاری ، هر دو،  بر روی زمینه‌های مختلفی به غیر از چوب نیز انجام می‌گیرند، اما متریال اصلی و پر کاربرد که کار منبت و معرق بر روی آن انجام می‌گیرد، چوب است. علت فراگیری این موضوع، آن است که چوب از گذشته تا به امروز، ماده‌ای آسان و در دسترس انسان بوده است که آدمی به سهولت می‌توانسته آن را از دل طبیعت و با کمترین هزینه‌ی ممکن، استخراج کند و بدست آورد.

همچنین چوب، شکل‌پذیر بوده و نسبت به سایر مواد، از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردار بوده است و به سهولت بیشتری، ابزار می‌خورده است. به همین دلیل هنر معرق کاری بیش از آنکه بر روی اجسام دیگر کاربرد داشته باشد، بر روی چوب، مسیر تکاملی خود را پیموده است به جایگاه امروزی خود رسیده است.

البته در گذشته معرق کاری به غیر از چوب، بر روی کاشی نیز بسیار رواج داشته و کاربرد وسیعی در زیبایی اماکن مذهبی و خاص داشته است که امروزه، آثار به جا مانده از آن‌، هنوز هم چشم‌نواز و زیبا می‌باشد و توریست‌ها و بازدیدکنندگان بسیاری را به سمت این اماکن می‌کشاند.

چه نوع چوبی برای معرق کاری مناسب است؟  

چوبی که برای هنر منبت و معرق مورد استفاده قرار می‌گیرد، بهتر است از بافت متراکم و با استحکام بالا انتخاب شده باشد. چوب‌های سبک که دارای رگه‌ها و گره‌های مختلفی بر روی سطح و بافت خود هستند، ابدا برای این کار مناسب نیستند و نتیجه‌ی کار و کیفیت نهایی را ضعیت خواهند نمود.

از بهترین چوب‌هایی که برای معرق کاری مناسب است می‌توان به چوب گلابی، توت، سنجد و آبنوس اشاره کرد. این چوب‌ها، علاوه بر اینکه بافت متراکم و مناسبی برای معرق کاری دارند، تنوع رنگ و بافت نیز دارند و باعث ایجاد شکل‌های متنوع و زیباتری در آثار هنری ساخته شده می‌شوند.

در نظر داشته باشید در آثار معرق کاری شده، از رنگ طبیعی چوب‌های مختلف استفاده می‌شود و به همین دلیل از ترکیب چند نوع چوب با تنوع رنگی طبیعی مختلف، یک تصویر با اختلاف رنگ ساخته می‌شود.

انواع زمینه در معرق :

در هنر معرق کاری ما به یک زمینه نیاز داریم. معرق کاری ، به معنای چیدمان قطعات و تکه‌های کوچک در کنار یکدیگر است. بدیهی است که قطعات کوچک باید بر روی یک زمینه‌ و سطحی در کنار یکدیگر قرار بگیرند تا از استحکام و مقاومت برخوردار باشند و در اصطلاح، چینش آن‌ها در کنار یکدیگر حفظ شود.

ازین رو، معرق کاری الزاما باید بر روی یک زمینه  انجام گیرد که متداول‌ترین نوع آن‌ها به شرح زیر است:

• معرق کاری بر روی زمینه چوب
• معرق کاری بر روی زمینه پلی استر

قیمت معرق :

پر واضح است که هنر، ارزشمند است و در واقع، ارزش آن را نمی‌توان با پول سنجید. اما اگر بخواهیم معیاری قابل درک برای آن تعیین کنیم، باید گفت که آثار هنری، از هر نوعی که باشند، گرانقیمت و پر ارزش هستند و هر چه بی‌عیب‌تر و از نظر هنری، پرکارتر باشند، بدون شک ارزش مادی بیشتری خواهند داشت. بر همین اساس، وسایل چوبی معرق کاری شده، بسته به نوع کاری که بر روی آن‌ها انجام شده باشد، قیمت بالایی دارند.

به عنوان مثال، قیمت یک کابینت کلاسیک تمام چوب، از سایر انواع کابینت آشپزخانه بالاتر است، حال اگر بخواهیم بخشی ازین کابینت‌ها را نیز با هنر منبت و معرق‌کاری آراسته کنیم، قیمت آن بسیار بیشتر خواهد شد.

عوامل موثر در قیمت یک اثر معرق کاری شده:

ارزش یک کار هنری، به بی‌عیب بودن و سالم بودن آن است. در واقع یک اثر هنری زمانی ارزشمند است که در وهله‌ی اول، سالم و بدون نقص باشد. یک اثر هنری، هر چه پر کارتر باشد و از خطوط و ذرات کوچکتری تشکیل شده باشد، نفیس‌تر و ارزشمندتر خواهد بود و این موضوع، درباره‌ی معرق نیز صادق است.

آثار معرقی که از ضخامت چوب به کار رفته در آن‌ها، اندازه‌ی ۲ تا ۳ میلی‌متر باشند، ارزشمندتر هستند و هر چه ضخامت آن‌ها کمتر باشد، نفیس‌تر می‌باشند. هر چه چوب بکار رفته در معرق، سالم‌تر و بدون ترک‌خوردگی، لکه، فرو رفتگی، پوسیدگی و یا هر عیب دیگری باشد، ارزش اثر معرق را بیشتر خواهد نمود.

همچنین چوب معرق باید خشک باشد. هر چه چوب بکار رفته در معرق، خشک‌تر باشد، امکان ترک‌خوردگی آن کمتر خواهد بود. چوب‌های خیس و تَر که به خوبی خشک نشده‌اند، به زودی و در گذر زمان دچار ترک‌خوردگی می‌شوند و ارزش اثر معرق را می‌کاهند.

تعداد رنگ‌ها و چوب‌های بکار رفته در یک اثر معرق، به معنای ظرافت و کار بیشتری است که هنرمند انجام داده، همانند قالیبافی که از تعداد رنگ‌ها و طرح  بیشتری در نقشه‌ی قالی خود استفاده می‌نماید. این بدان معناست که یک اثر هنری فاخرتر و ارزشمندتری ساخته شده است و طبیعتا هم به مهارت بیشتر سازنده و استادکار نیاز دارد و هم زمان بیشتری صرف ساخت و تهیه آن شده است، بنابراین ارزش و قیمت بیشتری خواهد داشت.

امروزه معرق هم به دو صورت برجسته و هم به صورت صاف، تهیه می‌شود که نوع برجسته‌ی آن، به دلیل سختی کار و مهارتی که حین انجام آن نیاز است و باعث ایجاد تصویری سه‌بعدی که می‌شود، قیمت و ارزش بالاتری دارد.

بدون شک، استادکاری که یک اثر معرق را می‌سازد نقش تعیین کننده‌ای در قیمت تمام‌شده‌ی آن دارد و امضای او در پایان کار، به عنوان مهر تاییدی است که قیمت و ارزش نهایی یک اثر هنری نفیس را تعیین می‌کند.

کاربرد معرق کاری در وسایل تزئینی و دکوراسیون :

از هنر معرق ، بیشتر در جهت تزئین و زیبایی وسایل چوبی استفاده می‌شود ازین رو هر وسیله‌ی چوبی را با استفاده از طرح‌های معرق کاری شده می‌توان زیباتر نمود. به عنوان نمونه از معرق کاری برای زیباتر شدن کتابخانه، بوفه، انواع میز، وسایل و لوازم کوچک چوبی، تابلوهای چوبی و وسایل دکوری استفاده می‌شود.

میزهای چوبی به وسیله‌ی هنر معرق، هر چه زیباتر می‌شوند. بوفه‌ها و کتابخانه را می‌توان به زیبایی هر چه بیشتر آراست. تابلوهایی چشم‌نواز و نفیسی را می‌توان با استفاده از هنر معرق و با استفاده از چوب‌هایی به رنگ‌های مختلف ایجاد نمود.

از هنر معرق می‌‌توان در دکوراسیون خانه و آشپزخانه نیز استفاده کرد. به عنوان مثال، از هنر معرق می‌توان برای نمای راه‌پله‌ها، لابی هتل و ساختمان، درب‌ها، سطوح میز و پیشخوان، قاب‌های پنجره، قاب تابلو ، قاب طاقچه و سایر اجناس تزئینی که در دکوراسیون منزل کاربرد دارند استفاده نمود.

علاوه بر این، کابینت‌های تمام چوب کلاسیک را می‌توان با استفاده از هنر معرق کاری ، زیباتر نمود و جانی دوباره به آن‌ها بخشید.

کاربرد معرق کاری در دکوراسیون داخلی منازل :

با گرایش افراد به سمت و سوی دکوراسیون سنتی و کلاسیک، هنر معرق و منبت نیز جایگاه ویژه‌ و درخور خود را باز یافته‌اند. امروزه ازین دو هنر ارزشمند در دکوراسیون داخلی هتل‌ها و اماکن خاص، منازل، شرکت‌ها استفاده می‌شود.

با استفاده از هنر معرق می‌توانید دکوراسیون داخلی منزل را به شکل زیبا و سنتی دگرگون کنید و روح و جان دوباره‌ای به در و دیوار آن ببخشید. همچنین لابی آپارتمان‌ها و راهروی ساختمان‌ها، از مکان‌های دیگری هستند که معرق کاری می‌تواند جلوه‌ی دیداری بسیار زیبایی را به آن ببخشد و به هر چه زیباتر شدن آن کمک کند.

اگر صاحب یک کسب‌وکار و یا یک شرکت تجاری هستید، پیشنهاد می‌دهیم با یک اثر هنری معرق کاری شده، جلوه‌ای نفیس و ویژه به تجارت خود ببخشید و با یک جلوه‌ی بصری ویژه و دکوراسیون آشپزخانه ایرانی، خود را از سایر رقبا متمایز کنید.

سخن پایانی :

شاید وقت آن رسیده باشد که هنر بومی و سنتی سرزمین‌ خود را هر چه بیشتر و بهتر، وارد زندگی روزانه‌ی خود کنیم و از آرامشی که حاصل مشاهده‌ی دیداری آن است، لذت و بهره‌ی کافی ببریم. تنها ازین طریق است که می‌توانیم چرخ صنعت و اشتغال را نیز سریع‌تر و بیشتر به نفع خود بچرخانیم و به فردای بهتر، امیدوار باشیم.

مطالب مرتبط

تابلو های معرق چوب در صنایع دستی