استان زنجان به‌واسطه اینکه زادگاه دانشمندان، عارفان، فیلسوفان بنام ایران‌زمین ازجمله شیخ شهاب‌الدین سهروردی، شیخ شفیق فرج زنجانی، حکیم هیدجی و عارف نامی رکن‌الدین سجاسی (استاد شمس تبریزی) و شاعر غزل‌سرای زنجانی حسین منزوی بوده که در بین صاحب‌نظران و اندیشمندان فرهنگ و هنر به‌عنوان مهد علم و ادب معروف است و در متون تاریخی، زنجان «دارالعلم» لقب گرفته است. بنابراین با عنایت به‌مراتب فوق و با توجه به ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی استان «هشتم مردادماه» سالروز تولد شیخ شهاب‌الدین سهروردی (شیخ اشراق) در تقویم ملی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان روز «استان زنجان» به ثبت رسیده است شایان‌ذکر است، شهاب‌الدین یحیی بن حبش بن امیرک ابوالفتح، ملقب به شهاب‌الدین «شیخ همدلی زنجان»، فیلسوف نامدار ایرانی است که اهل سهرورد – شهرستان خدابنده استان زنجان است. شهاب‌الدین سهروردی در سال 549  ه-ق (قرن ششم)  برابر با 1154 میلادی در سهرورد زنجان چشم به جهان گشود وی تحصیلات مقدماتی را که شامل حکمت، منطق و اصول فقه بود در نزد مجدالدین جیلی استاد فخر رازی در شهر مراغه آموخت و در علوم حکمی و فلسفی سرآمد فیلسوفان و عارفان زمان خود گردید و به قوت ذکا، وحدت ذهن و نیک‌اندیشی بر بسیاری از علوم احاطه یافت. سهروردی بعد از آن به اصفهان رفت- که در آن زمان مهم‌ترین مرکز علمی و فکری در سرتاسر ایران بوده-تحصیلات صوری خود را در محضر ظهیرالدین قاری به نهایت رسانید.

سهروردی پس از پایان تحصیلات رسمی، به سفر در داخل ایران پرداخت و از بسیاری از مشایخ تصوف دیدن کرد. در همین دوره بود که سهروردی شیفته راه تصوف گشت و دوره‌های بسیاری را به اعتکاف و عبادت و تفکر پرداخت. او همچنین سفرهایش را گسترش داد و به آناتولی و شامات رسید و چنان‌که از گزارش‌ها برمی‌آید، در یکی از سفرها از دمشق به حلب رفت و در آنجا با ملک ظاهر در سوریه دیدار کرد و او را بسیار مجذوب خود نمود وی با پسر صلاح‌الدین ایوبی (سردار  معروف مسلمانان در جنگ‌های صلیبی) دیدار کرد.  ملک ظاهر که محبت شدیدی نسبت به  صوفیان و دانشمندان داشت، مجذوب این حکیم جوان شد و از وی خواست که در دربار وی در حلب ماندگار شود. سهروردی نیز که عشق شدیدی نسبت به مناظر آن دیار داشت، شادمانه پیشنهاد ملک ظاهر را پذیرفت و در دربار او ماند. در همین شهر حلب بود که وی کار بزرگ خویش، یعنی، حکم الاشراق را به پایان برد.

سهروردی کسی است که مکتب فلسفی فلسفه «اشراق» را به وجود آورد که بعد از وفاتش وسعت یافت. او نظریه خود را در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم ارائه کرد. سهروردی را رهبر افلاطونیان جهان اسلام لقب داده‌اند. او خود فلسفه‌اش را حکمت اشراق نامیده که به معنای درخشندگی و برآمدن آفتاب است. اما این تفکر فلسفه خاص افلاطونی نیست و در آن آرای افلاطون و ارسطو و نو افلاطونیان و زرتشت و هرمس و اسطوره تحوت و آرای نخستین صوفیان مسلمان را در هم آمیخته است اما در معنای رمزی و نماد گونه آن به‌مثابه طلوع معرفت و شهود حکمت و معنویت در جان آدمی است.

مکتب سهروردی هم فلسفه هست و هم عرفان،  فلسفه است از این جهت که به عقل اعتقاد دارد، اما عقل را تنها مرجع شناخت نمی‌داند. عرفان است از این نظر که کشف و شهود و فلسفه اشراق را شریف‌ترین و بلندمرتبه‌ترین مرحله شناخت می‌شناسد. فیلسوفی که پس از قرن‌ها هنوز آوازه تاریخ است این روزها طرفداران زیادی در جای‌جای دنیا دارد.

شهاب‌الدین سهروردی از نوابغ تاریخ فلسفه و عرفان ایرانی – اسلامی که تأثیر خیره‌کننده‌ای بر طیف وسیعی از فیلسوفان، عارفان و ادیبان ایرانی و خارجی پس از خود نهاد.

حکمت الشراق که مهم‌ترین اثر جاودان سهروردی است در واقع احیاکننده حکمت پارسیان باستان است. سهروردی در کتاب کلمه التصوف می‌گوید: در میان پارسیان بودند امتی که به حقیقت هدایت می‌کردند و من حکمت نوری شریفشان را احیا کردم.

فزون از هشتصد سال از شهادت این نابغه ایرانی به دست جاهلان متعصب دربار صلاح‌الدین ایوبی می‌گذرد. آنان با دسیسه‌های فراوان صلاح‌الدین را تحریک کردند که اگر این مرد بماند اعتقاد فرزندت ملک ظاهر تباه می‌گردد.

او در سن 36 سالگی در حلب سوریه به شهادت رسید. باری نظر به عظمت و جایگاه این حکیم والا منش ایران‌زمین و به مناسبت هشتم مردادماه که در تقویم به نام بزرگداشت شیخ اشراق گنجانده شده و همچنین به مناسبت قرار گرفتن نام سهروردی در فهرست مشاهیر جهانی یونسکو به ثبت رسیده و به‌تبع آن استان زنجان نیز برای بزرگداشت مقام این فیلسوف نامی جهان سالروز ولادت این عالم فیلسوف را به‌عنوان روز ملی زنجان نام‌گذاری کرده است.

بی‌گمان بدون آشنایی با آراء و اندیشه‌های شیخ شهاب‌الدین، ادراک درست از عرفان و حکمت ناب ایرانی که در قله‌های شعر و فرهنگ نهفته است، امکان‌پذیر نخواهد بود. حافظ بزرگ یکی از جرعه نوشان صبح دم شراب شیخ اشراق بوده است.

صبح است ساقیا قدحی پر شراب کن/ دور فلک درنگ ندارد شتاب کن

زان پیش‌تر که عالم فانی شود خراب/ ما را ز جام باده گلگون خراب کن

خورشید می ز مشرق ساغر  طلوع کرد/ گر برگ عیش می‌طلبی ترک خواب کن

بنابراین این‌جانب ضمن تبریک این روز مهم خدمت همه مردم فرهیخته و فرهنگ دوست استان زنجان فرصت را غنیمت شمرده از همت و تلاش همه دست‌اندرکاران حوزه میراث‌فرهنگی، اصحاب رسانه و به‌ویژه صداوسیمای جمهوری اسلامی مرکز زنجان و همه فرهنگیان و حافظان میراث‌فرهنگی این مرز و بوم و علی‌الخصوص مسئولین امر و مردم شریف استان زنجان تشکر و قدردانی نمایم بنابراین به مناسبت بزرگداشت این روز عزیز یک سری برنامه‌های فرهنگی و رویدادهای جالب‌توجهی پیش‌بینی شده که به سبب جلوگیری از شیوع ویروس کرونا عمدتاً به‌صورت غیرحضوری و مجازی صورت خواهد پذیرفت ازجمله این برنامه‌ها می‌توانیم به جشنواره مجازی پخت – مسابقات کتاب‌خوانی در مورد مشاهیر و مفاخر استان به‌ویژه شیخ شهاب‌الدین و همچنین معرفی جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی اشاره کرد که در موقعیت‌های مناسب  نیز اطلاع‌رسانی خواهیم نمود.