ماهی اسکار که در برخی مناطق به آن طاوس ماهی و یا سیکلید مخملی هم گفته می شود، ماهی اسکار Astronotus ocellatuیکی از مهمترین ماهیان زینتی ماهی آکواریوم است که از ۶۰ سال پیش مورد توجه علاقمندان به نگهداری ماهیان زیتی قرار گرفته است.
شاید اسکار ماهی آکواریومی چندان زیبایی نباشد، ولی به دلایل زیادی مورد توجه علاقمندان نگهداری ماهیهای آکواریومی قرار دارد. اسکار ماهی است بسیار کنجکاو و به خوبی فردی را که به آن غذا میدهد می شناسد. تاحدودی هم دست آموز است.
سکارها اگرچه ممکن است ماهی های کوچکتر را بخورند و یا ماهیهای متوسط را گاهی در گوشه آکواریوم نگه دارند و هنگام غذا دادن اجازه ندهند که آنها سهم خود را دریافت نمایند. با این وجود باید گفت که در مقایسه با خیلی از ماهیهای بزرگ دیگر آکواریومی به ویژه هم خانوادههای آنها، چندان هم، هم آکواریومی مزاحمی نیستند و یا اینکه لااقل این کار را همیشه انجام نمیدهند.
به هر حال اگر ماهیهای مناسب نسبتا بزرگ از جمله انواع گربه ماهیها و سایر انواع ماهیان سیکلیده در آکواریوم آنها قرار گیرند مشکلی به وجود نخواهد آمد، اما در مجموع توصیه می شود که اسکارها با همنوعان خود نگهداری شوند.
تا سال ۱۳۴۸ (۱۹۶۹) تقریبا تمامی اسکارهایی که در بازارهای جهانی ارائه می شدند، هم رنگ و مشابه رنگ طبیعی آن بودند. از این سال که ارائه اسکار قرمز به بازار آغاز شد، توجه علاقمندان بیشتر جلب این نژاد گردید بطوری که در حال حاضر قسمت اصلی اسکار بازارهای جهانی را تشکیل میدهد.
اسکار قرمز اولین بار به وسیله یک تاجر تایلندی به نام پاتابونگ (Chi. Patabonge)از بین افراد حاصله از تکثیر اسکار معمولی که رنگ قرمز داشتند جدا شد و طی چند نسل، نژاد نسبتا خالصی از آن تهیه و به بازار عرضه شده است، ولی زیبایی اسکار قرمز را ندارد.
اسکارها میتوانند در مورد انتخاب جفت خود مشکل پسند باشند. اگرچه اسکارها به یک جفت پایبند نبوده و در طول حیات با تغییر شرایط، جفت خود را عوض کرده و با جفتی جدید تولیدمثل میکنند، اما هرچقدر هم که شرایطی که شما برای زیست آنها تامین نموده اید خوب باشد، این بدان معنا نیست که هر ماهی نری با هر ماهی ماده ای سازگاری داشته باشد.
دست کم امکان دارد هر ماهی اسکار ماده ای با هر ماهی اسکار نر لزوما در زمانی که شما اراده کرده اید سازگار نباشد. یک جفت که در آینده تخم ریزی خواهند نمود ممکن است تا چهار بار از هم دوری جویند یا باهم بجنگند و سپس در پنجمین نوبت برقراری ارتباط با موفقیت تخم ریزی نمایند.
اما آن چهار رابطه نافرجام نخستین ممکن است برای شما ناامید کننده باشد. اگر می شد جنسیت اسکارها را بطور قطع تشخیص داد دیگر مشکلی وجود نداشت.
زیرا در آن صورت تنها کاری که می بایست انجام میدادید این بود که یک عدد ماهی خوب بالغ را پرورش دهیدف سپس جنسیت آن را تشخیص داده و بعد یک جفت از جنس مخالف را برای او تهیه نمایید یا اینکه از ماهیان دیگری که احتمالا پرورش داده اید جفتی برایش برگزینید.
شیوه تولیدمثلی ماهی اسکار بدین صورت است که: ماهی ماده تخم ریزی کرده و ماهی نر تخم ها را بارور می سازد. در شرایط مناسب، نوزادهای بسیار کوچک از بیشتر تخم ها خارج خواهند شد.
برخی از این نوزادها تقریبا در بدو تولد تلف می شوند، برخی چند روز زنده مانده و سپس خواهند مرد. عده ای دیگر برای هفته ها و ماهها به زندگی ادامه میدهند و سپس می میرند و تعدادی هم تا زمان بلوغ زنده خواهند ماند.
در طبیعت معمولا بیش از ۹۷ درصد از نوزادان پیش از آنکه به طول ۲ سانتیمتر برسند تلف می شوند؛ و درصد قابل توجهی از ماهیها باقی مانده هم پیش از آنکه به بلوغ برسند از میان میروند. کسی به درستی نرخ مرگ و میر اسکارها در سنین مختلف در طبیعت را نمیداند.
البته اهمیتی هم ندارد زیرا آنچه در حیات وحش رخ میدهد، با آنچه در آکواریوم به وقوع می پیوندد، بسیار تفاوت دارد. اگرچه شما در هر تخم ریزی تعدادی از ماهیهای جوان خود را از دست خواهید داد، اما قادر خواهید بود تا نتیجه بهتری را نسبت به طبیعت از اسکار خود بدست آورید.
مکانی که تخم ها بر روی آن قرار خواهند گرفت ممکن است بخشی از کف مخزن و یا تکه سنگ هایی که برای دکور در آکواریوم قرار داده شده اند باشد. این تکه سنگها ممکن است طبیعی باشند، مانند یک تکه مسطح و هموار از سنگ شیل، یا مصنوعی باشند مانند تخته سنگهایی که بدین منظور وجود دارند.
اگر کف مخزن از ماسه و سنگریزه پوشیده استف ماهی آنها را به گوشه ای رانده و برای خود منطقه ای عاری از ماسه تولید خواهد کرد. گفتنی است که اسکارها هیچ وقت بطور مستقیم بر روی ماسه ها تخم ریزی نمی کنند. زمانی که مکان تخم ریزی تا حد رضایت تمیز شد، ماهی اقدام به تخم ریزی می نماید.
پس از اینکه تخم ریزی به پایان برسد و همه تخم ها بارور شدند معمولا والدین به پاسداری و مراقبت از آنها خواهند پرداخت. این مراقبت شامل شنا کردن در نزیکی تخم ها، هوادهی آنها توسط باله ها و گهگاه در دهان گذاشتن آنها می شود.
هوادهی تخمها سبب میگردد که آب بروی تخم ها جریان داشته باشد و با این کار هم به آنها اکسیژن رسانی می شود و هم از ته نشین شدن رسوبات بر روی آنها جلوگیری به عمل می آید. در دهان گذاشتن آنها نیز سبب نظافت تخم ها و همچنین جدا کردن تخم های فاسد و نابود شده میگردد.
در تکثیر اسکار اگر تخم ها در همان دمایی که تخم ریزی صورت گرفته است نگهداری شوند، نوزادان باید پس از حدود یک روز و نیم سر از تخم درآوردند.
هرچند اندازه نوزادان ماهی اسکار نسبت به اندازه نوزاد سایر ماهیان آکواریومی بزرگتر است، اما با این وجود ناتوان و بی پناه هستند و چون هنوز قادر به شنا نمی باشند؛ به همان نقطه ای که تخم ها در آنجا ریخته شده بودند می چسبند و همه باهم شروع به جنبیدن میکنند.
در این زمان باز هم از مراقبت والدین برخوردار هستند. در این مرحله نوزادان نیازی به غذا ندارند زیرا هنوز کیسه زرده ((yolk sac به آنها چسبیده است و احتیاجات غذایی آنها را در نخستین روزهای زندگی برآورده می سازد، ذخیره کیسه زرده معمولا در طی ۴ روز پس از تخم گشایی به مصرف میرسد، پس از آن نوزادان وارد مرحله شنای آزاد می شوند.
البته نوزادان در این زمان نمیتوانند به خوبی شنا کنند و حرکتهای تک سوی ضعیفی نشان میدهند ولی در عوض این نوزادان دیگر برای جابجایی به منطقه خاصی از مخزن و یا والدین خود محدود نمی باشند. در این مرحله نیاز به مقدار زیادی غذا خواهند داشت.
اگر غذای مناسب در اختیار آنها قرار داده شود به سرعت رشد خواهند نمود و هر روز قوی تر گشته و بهتر میتوانند از خود مراقبت نمایند، اما اگر غذای مناسب در دسترس آنها قرار نگیرد به سرعت خواهند مرد.
ماندن یا نماندن والدین در کنار تخم ها :
آنچه در مورد رخدادهای درون مخزن تخم ریزی بیان کردیم، زمانی به وقوع می پیوندد که والدین در کنار تخم ها باقی بمانند. اما باقی گذاشتن پدر و و مادر در کنار تخم ها چندان ضرورتی هم ندارد زیرا هوادهی (توسط پمپ) میتواند جایگزین هوادهی والدین شود و استفاده از یک ماده قارچ کش خوب میتواند جانشین عمل در دهان گذاشتن تخم ها گردد.
این که تصمیم بگیرند که والدین نزد تخم ها بمانند یا آنها را از هم جدا نمایید، بستگی به این دارد که کدامیک برای شما بااهمیت تر است، لذت مشاهده مراقبت والدین از ماهیهای جوان یا تضمین اینکه تخم ها توسط والدین خورده نشوند؟
اگرچه گفته می شود که اسکارها والدین خوبی می باشند، اما امکان دارد که اسکارهایی هم پیداش وند که تخم ها یا حتی نوزادان خود را بخورند. هرگز نمیتوانید این اتفاق را پیش بینی نمایید.
در تکثیر اسکار ، حتی جفت هایی که از نسل های متعدد نوزادان با موفقیت نگهداری کرده اند دیده شده که گاهی نسبت به کشتن نوزادان اقدام نموده اند و این بستگی به شانس شما دارد.