بیماری مشمشه یک بیماری عفونی مشترک بین انسان و حیوان است که بیشتر اسب، الاغ و قاطر را آلوده می‌کند. عامل این بیماری نوعی باکتری گرم منفی (بورخولدریا مالئی) است. این بیماری علاوه بر حیوانات نام برده و انسان حیواناتی مانند شتر ، گربه ساناني كه در حيات وحش هستند، خـرس، گـرگ و سـگ را هم می‌تواند آلوده کند. گوشتخواران از طریق تغذیه از گوشت دام آلوده مبتلا می‌شوند.

این بیماری از دورا ن قدیم شناخته شده است و همیشه به عنوان یکی از بیماری های وخیم اسبب سانان شناخته می‌شده است. اما در سالهاي اخیر با اجراي برنامه هـاي کنتـرل و ریشه کنی این بیماري در حیوانات توسط دامپزشکی کشورها، میزان شیوع جهانی آن در حیوانات به مقدار زیادي کاهش داشته و موارد نادري از بیماري در انسانها گزارش شده است. بيماري در آمريماي شمالي، استراليا و اروپا با انجام تست و كشتار دام مبتلا و اجراي مقررات كنترل واردات ريشـه كـن شـده است . هرچنـد مـوارد تـك گير بيمـاري در تعـدادي از كشـورهاي آسيايي، آفريقايي، آسياي ميانه و آمريكاي جنوبي گـزارش شده است. این بیماری در سالهای دور در ایران شایع بوده است ولی با تلاش دامپزشکان کشور در 30 سال اخیر مشاهده نشده است. طغیان این بیماری در خاور میانه در کشورهایی مانند بحرین، کویت، سوریه و لبنان در سال 2010 اتفاق افتاده است.

 مشمشه يک بيماري باکتريايي مسري خطرناک هست که قابل انتقال از حيوان به انسان بوده و اغلب سبب ابتلاء تک‌سمي‌ها مثل الاغ و اسب مي‌شود.
عامل بيماري‌زاي اين بيماري کشنده، باکتري گرم منفي غيرمتحرک فاقد کپسول و غير هاگزا بنام پزودومناس مالئي بوده که گاهي در مراجع جديد به نام بورخولدريا مالئي نيز ناميده شده است؛ در هر صورت اين بيماري به شدت کشنده مي‌باشد و از اهميت بالايي در جمعيت‌هاي اسب برخوردار است.
بقراط براي نخستين بار مشمشه را توضيح داده و براي سال‌ها به عنوان يک بيماري شغلي در افرادي که با اسب در تماس هستند، همچنين دامپزشکان و کارکنان آزمايشگاه‌ها مطرح است.
جالب است بدانيد که عامل مشمشه همراه با سياه‌زخم به عنوان سلاح بيولوژيک از سال ???? ميلادي مورد استفاده قرار گرفته است.
اين بيماري در بسياري از کشورها پس از انجام اقدامات قرنطينه‌اي و ساير اقدامات کنترلي حذف شده و از دهه ???? ميلادي تاکنون انتقال مشمشه به انسان در آمريکا ديده نشده است اما در بين حيوانات اهلي در آفريقا، آسيا، خاورميانه و مرکز و جنوب آمريکا شايع است. همچنين مشمشه در گربه‌ها و سگ‌ساناني که از گوشت اسب‌هاي آلوده تغذيه کرده‌اند اتفاق افتاده است، به علاوه ترشحات پوستي اسب‌هاي بيمار بسيار مسري بوده و سبب انتقال آن به انسان شده است.

انتقال مشمشه از طريق تنفس 
دکتر حميد عليزاد پزشک عمومي مي‌گويد: مشمشه يک بيماري ميکروبي است که عمدتا بيماري حيوانات محسوب مي‌شود و اغلب حيوانات تک سم مانند اسب، الاغ و ماديان به آن مبتلا مي‌شوند.
به گفته وي، اين بيماري مي‌تواند از حيواني به حيوان ديگر و از طريق ترشحات دستگاه تنفس و زخم‌هاي پوستي منتقل شود.
عليزاده مي‌افزايد: برخي از حيوانات دچار علايم تنفسي اين بيماري، برخي دچار علايم جلدي و برخي ديگر به هر دو علايم مبتلا مي‌شوند.
وي در خصوص چگونگي انتقال بيماري مشمشه به انسان، گفت: اين بيماري مي‌تواند از طريق تنفس و يا در صورت وجود زخم در پوست به انسان منتقل شود.
اين پزشک عمومي عنوان مي‌کند: انتقال مشمشه از حيوان به انسان از طريق دستگاه تنفس است و اين انتقال مي‌تواند حتي زخم‌هاي عفوني در داخل دستگاه تنفس ايجاد کرده، به انتهاي دستگاه تنفس رسيده و ايجاد ذات‌الريه کند.
عليزاده ادامه مي‌دهد: اگر اين بيماري از طريق پوست به انسان منتقل شود با ايجاد ضايعات پوستي همراه است و غدد لنفاوي را گرفتار مي‌کند و گرفتاري غدد لنفاوي ممکن است با ترشحات چرکي همراه باشد که به دنبال گرفتاري غدد لنفاوي، ديگر نقاط بدن مانند کبد و طحال گرفتار مي‌شوند.

نحوه انتشار
متخصصان بر اين باورند که نحوه انتشار آلودگي بدان صورت است که آسيب‌ها و ضايعات ريوي آبسه مانند پاره شده و عامل بيماري به درون برونشيول‌ها راه يافته و موجب عفوني‌شدن مجاري تنفسي فوقاني مي‌شود که در نتيجه سبب دفع ارگانيسم از بيني ودهان خواهد شد.
انتشار بيماري اغلب از طريق بلع موادغذايي آلوده با منشا ذکر شده اتفاق مي‌افتد که در اين زمينه آبشخورهاي مشترک (آلوده) نقش بسزايي خواهند داشت.
تماس مستقيم پوست با پوست‌آلوده و وسايل تيمار (مانند غشو) اگر چه مي‌تواند خطر آفرين باشد ليکن بندرت ايجاد بيماري پيشرونده مي‌کند؛ همچنين انتشار بيماري از طريق استنشاقي نيز مي‌تواند اتفاق بيافتد اما اين شکل آلودگي احتمالاً تحت شرايط طبيعي نادر است.

يافته‌هاي باليني مشمشه
در شکل حاد بيماري: تب بالا؛ سرفه؛ آب‌ريزش بيني همراه با انتشار سريع زخم‌هايي روي مخاط بيني و همچنين ندول‌هاي بر روي پوست قسمت تحتاني دست‌ها و يا شکم بروز مي‌کند؛ مرگ در اثر سپتي سمي ظرف چند روز اتفاق مي‌افتد.
در شکل مزمن بيماري: در اين حالت از بيماري علائم بستگي به محل‌هايي قابل پيش‌بيني که ضايعات در آنها شکل گرفته‌اند خواهد داشت.
هنگامي که موضعي‌شدن اصلي در ريه اتفاق بيافتد سرفه مزمن؛ تنفس دردناک و خونريزي‌هاي مکرر از بيني اتفاق خواهد افتاد؛ اشکال مزمن پوستي و بيني معمولاً با هم اتفاق مي‌افتند و ضايعات مربوط به بيني بر روي قسمت‌هاي تحتاني ديواره مياني و قسمت غضروفي مياني؛ شکل مي‌گيرند.

سن لازم جهت تست مالئين

در مراکز نگهدارى و پرورش اسب که آلودگى به بيمارى مشمشه وجود دارد حيوانات بايد از سن دوماهگى مورد تست قرار گيرند و در صورتى‌که آلودگى و يا موارد مشکوک وجود ندارد از سن چهار ماهگى به بالا تست انجام شود.

تست مشمشه یا مالئین

در اين آزمايش از مالئين که از کشت عصاره ميکروب مشمشه در محيط يويون تهيه و در گليسرين نگهدارى مى‌شود استفاده مى‌کنند. به اين طريق که يک‌دهم سى‌سى از مالئين رقيق شده در آب فنيکه ۵ در هزار را در خارج پلک پائين چشم چپ اسب در قسمت وسط به فاصله چند ميلى‌متر پائين‌تر از لبه پلک به‌طور داخل جلدى تزريق مى‌نمايد.

در صورتى‌که تزريق درست انجام شود. برجستگى به اندازه يک عدس به‌وجود مى‌آيد. نتيجه تست بعد از ۴۸ ساعت قرائت مى‌شود در خلال مدت و قرائت نتيجه آن بهتر است حيوان در محيط سرپوشيده دور از گردو غبار نگهدارى و تحت نظر باشد

در روز قرائت تست مشمشه در صورتى‌که هيچ‌گونه واکنشى در چشم حیوان به‌وجود نيايد نتيجه تست منفى و اگر چناچه تورم همراه با پرخونى در مخطات چشم ديده شود حيوان مشکوک و در صورتى‌که علاوه بر تورم و پرخونى ريزش از چشم و ترشحات نسبتاً غليظ و زردرنگ از بينى مشاهده شود حيوان بيمار تلقى شده و بايد از سايرين جدا و در اسرع وقت اعدام شود.

کنترل
1- وسايل انفرادي و تيمار دام مبتلا بطورکلي سوزانده و معدوم شود.
2- جايگاه حيوان با مواد ضد عفوني کننده (مناسبترين ضد عفوني کننده سود سوز آور است) پس از سوزاندن و دفن بهداشتي فضولات و کود حیوانات ؛ گندزدائي شده و حداقل به مدت 6 هفته مورد استفاده قرار نگيرد.
3- معدوم‌کردن حيوان آلوده به بیماری مالئین با توجه به خطرات احتمالي، به گونه‌اي انجام پذيرد که تماس با حيوان به حداقل ممکن برسد .
4- محل دفن لاشه بايد قبل از معدوم‌کردن دام آلوده آماده شده باشد؛ اين محل بايد به دور از کانال آب، چشمه، قنات و ساير مسيرهاي عمومي باشد.