بیماری مشمشه یک بیماری عفونی مشترک بین انسان و حیوان است که بیشتر اسب، الاغ و قاطر را آلوده می‌کند. عامل این بیماری نوعی باکتری گرم منفی (بورخولدریا مالئی) است. این بیماری علاوه بر حیوانات نام برده و انسان حیواناتی مانند شتر ، گربه سانانی که در حیات وحش هستند، خـرس، گـرگ و سـگ را هم می‌تواند آلوده کند. گوشتخواران از طریق تغذیه از گوشت دام آلوده مبتلا می‌شوند.

این بیماری از دورا ن قدیم شناخته شده است و همیشه به عنوان یکی از بیماری های وخیم اسبب سانان شناخته می‌شده است. اما در سالهای اخیر با اجرای برنامه هـای کنتـرل و ریشه کنی این بیماری در حیوانات توسط دامپزشکی کشورها، میزان شیوع جهانی آن در حیوانات به مقدار زیادی کاهش داشته و موارد نادری از بیماری در انسانها گزارش شده است. بیماری در آمریمای شمالی، استرالیا و اروپا با انجام تست و کشتار دام مبتلا و اجرای مقررات کنترل واردات ریشـه کـن شـده است . هرچنـد مـوارد تـک گیر بیمـاری در تعـدادی از کشـورهای آسیایی، آفریقایی، آسیای میانه و آمریکای جنوبی گـزارش شده است. این بیماری در سالهای دور در ایران شایع بوده است ولی با تلاش دامپزشکان کشور در ۳۰ سال اخیر مشاهده نشده است. طغیان این بیماری در خاور میانه در کشورهایی مانند بحرین، کویت، سوریه و لبنان در سال ۲۰۱۰ اتفاق افتاده است.

 مشمشه یک بیماری باکتریایی مسری خطرناک هست که قابل انتقال از حیوان به انسان بوده و اغلب سبب ابتلاء تک‌سمی‌ها مثل الاغ و اسب می‌شود.
عامل بیماری‌زای این بیماری کشنده، باکتری گرم منفی غیرمتحرک فاقد کپسول و غیر هاگزا بنام پزودومناس مالئی بوده که گاهی در مراجع جدید به نام بورخولدریا مالئی نیز نامیده شده است؛ در هر صورت این بیماری به شدت کشنده می‌باشد و از اهمیت بالایی در جمعیت‌های اسب برخوردار است.
بقراط برای نخستین بار مشمشه را توضیح داده و برای سال‌ها به عنوان یک بیماری شغلی در افرادی که با اسب در تماس هستند، همچنین دامپزشکان و کارکنان آزمایشگاه‌ها مطرح است.
جالب است بدانید که عامل مشمشه همراه با سیاه‌زخم به عنوان سلاح بیولوژیک از سال ???? میلادی مورد استفاده قرار گرفته است.
این بیماری در بسیاری از کشورها پس از انجام اقدامات قرنطینه‌ای و سایر اقدامات کنترلی حذف شده و از دهه ???? میلادی تاکنون انتقال مشمشه به انسان در آمریکا دیده نشده است اما در بین حیوانات اهلی در آفریقا، آسیا، خاورمیانه و مرکز و جنوب آمریکا شایع است. همچنین مشمشه در گربه‌ها و سگ‌سانانی که از گوشت اسب‌های آلوده تغذیه کرده‌اند اتفاق افتاده است، به علاوه ترشحات پوستی اسب‌های بیمار بسیار مسری بوده و سبب انتقال آن به انسان شده است.

انتقال مشمشه از طریق تنفس 
دکتر حمید علیزاد پزشک عمومی می‌گوید: مشمشه یک بیماری میکروبی است که عمدتا بیماری حیوانات محسوب می‌شود و اغلب حیوانات تک سم مانند اسب، الاغ و مادیان به آن مبتلا می‌شوند.
به گفته وی، این بیماری می‌تواند از حیوانی به حیوان دیگر و از طریق ترشحات دستگاه تنفس و زخم‌های پوستی منتقل شود.
علیزاده می‌افزاید: برخی از حیوانات دچار علایم تنفسی این بیماری، برخی دچار علایم جلدی و برخی دیگر به هر دو علایم مبتلا می‌شوند.
وی در خصوص چگونگی انتقال بیماری مشمشه به انسان، گفت: این بیماری می‌تواند از طریق تنفس و یا در صورت وجود زخم در پوست به انسان منتقل شود.
این پزشک عمومی عنوان می‌کند: انتقال مشمشه از حیوان به انسان از طریق دستگاه تنفس است و این انتقال می‌تواند حتی زخم‌های عفونی در داخل دستگاه تنفس ایجاد کرده، به انتهای دستگاه تنفس رسیده و ایجاد ذات‌الریه کند.
علیزاده ادامه می‌دهد: اگر این بیماری از طریق پوست به انسان منتقل شود با ایجاد ضایعات پوستی همراه است و غدد لنفاوی را گرفتار می‌کند و گرفتاری غدد لنفاوی ممکن است با ترشحات چرکی همراه باشد که به دنبال گرفتاری غدد لنفاوی، دیگر نقاط بدن مانند کبد و طحال گرفتار می‌شوند.

نحوه انتشار
متخصصان بر این باورند که نحوه انتشار آلودگی بدان صورت است که آسیب‌ها و ضایعات ریوی آبسه مانند پاره شده و عامل بیماری به درون برونشیول‌ها راه یافته و موجب عفونی‌شدن مجاری تنفسی فوقانی می‌شود که در نتیجه سبب دفع ارگانیسم از بینی ودهان خواهد شد.
انتشار بیماری اغلب از طریق بلع موادغذایی آلوده با منشا ذکر شده اتفاق می‌افتد که در این زمینه آبشخورهای مشترک (آلوده) نقش بسزایی خواهند داشت.
تماس مستقیم پوست با پوست‌آلوده و وسایل تیمار (مانند غشو) اگر چه می‌تواند خطر آفرین باشد لیکن بندرت ایجاد بیماری پیشرونده می‌کند؛ همچنین انتشار بیماری از طریق استنشاقی نیز می‌تواند اتفاق بیافتد اما این شکل آلودگی احتمالاً تحت شرایط طبیعی نادر است.

یافته‌های بالینی مشمشه
در شکل حاد بیماری: تب بالا؛ سرفه؛ آب‌ریزش بینی همراه با انتشار سریع زخم‌هایی روی مخاط بینی و همچنین ندول‌های بر روی پوست قسمت تحتانی دست‌ها و یا شکم بروز می‌کند؛ مرگ در اثر سپتی سمی ظرف چند روز اتفاق می‌افتد.
در شکل مزمن بیماری: در این حالت از بیماری علائم بستگی به محل‌هایی قابل پیش‌بینی که ضایعات در آنها شکل گرفته‌اند خواهد داشت.
هنگامی که موضعی‌شدن اصلی در ریه اتفاق بیافتد سرفه مزمن؛ تنفس دردناک و خونریزی‌های مکرر از بینی اتفاق خواهد افتاد؛ اشکال مزمن پوستی و بینی معمولاً با هم اتفاق می‌افتند و ضایعات مربوط به بینی بر روی قسمت‌های تحتانی دیواره میانی و قسمت غضروفی میانی؛ شکل می‌گیرند.

سن لازم جهت تست مالئین

در مراکز نگهدارى و پرورش اسب که آلودگى به بیمارى مشمشه وجود دارد حیوانات باید از سن دوماهگى مورد تست قرار گیرند و در صورتى‌که آلودگى و یا موارد مشکوک وجود ندارد از سن چهار ماهگى به بالا تست انجام شود.

تست مشمشه یا مالئین

در این آزمایش از مالئین که از کشت عصاره میکروب مشمشه در محیط یویون تهیه و در گلیسرین نگهدارى مى‌شود استفاده مى‌کنند. به این طریق که یک‌دهم سى‌سى از مالئین رقیق شده در آب فنیکه ۵ در هزار را در خارج پلک پائین چشم چپ اسب در قسمت وسط به فاصله چند میلى‌متر پائین‌تر از لبه پلک به‌طور داخل جلدى تزریق مى‌نماید.

در صورتى‌که تزریق درست انجام شود. برجستگى به اندازه یک عدس به‌وجود مى‌آید. نتیجه تست بعد از ۴۸ ساعت قرائت مى‌شود در خلال مدت و قرائت نتیجه آن بهتر است حیوان در محیط سرپوشیده دور از گردو غبار نگهدارى و تحت نظر باشد

در روز قرائت تست مشمشه در صورتى‌که هیچ‌گونه واکنشى در چشم حیوان به‌وجود نیاید نتیجه تست منفى و اگر چناچه تورم همراه با پرخونى در مخطات چشم دیده شود حیوان مشکوک و در صورتى‌که علاوه بر تورم و پرخونى ریزش از چشم و ترشحات نسبتاً غلیظ و زردرنگ از بینى مشاهده شود حیوان بیمار تلقى شده و باید از سایرین جدا و در اسرع وقت اعدام شود.

کنترل
۱- وسایل انفرادی و تیمار دام مبتلا بطورکلی سوزانده و معدوم شود.
۲- جایگاه حیوان با مواد ضد عفونی کننده (مناسبترین ضد عفونی کننده سود سوز آور است) پس از سوزاندن و دفن بهداشتی فضولات و کود حیوانات ؛ گندزدائی شده و حداقل به مدت ۶ هفته مورد استفاده قرار نگیرد.
۳- معدوم‌کردن حیوان آلوده به بیماری مالئین با توجه به خطرات احتمالی، به گونه‌ای انجام پذیرد که تماس با حیوان به حداقل ممکن برسد .
۴- محل دفن لاشه باید قبل از معدوم‌کردن دام آلوده آماده شده باشد؛ این محل باید به دور از کانال آب، چشمه، قنات و سایر مسیرهای عمومی باشد.